Kapus Bajarbhav: कापसाच्या वाढत्या भावामुळे शेतकऱ्यांमध्ये तीव्र असंतोष पसरला आहे. जास्त भाव मिळण्याच्या अपेक्षेने अनेक कापूस शेतकरी आपला माल फेब्रुवारी-मार्चमध्ये साठवून ठेवतात. तथापि, बाजारभावात घसरण सुरूच आहे, जवळपास 90% शेतकरी परवडणाऱ्या किमतीत कापूस विकतात.
त्यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे आर्थिक नुकसान झाले. तथापि, जेव्हा केवळ 5% ते 10% शेतकऱ्यांकडे माल होता तेव्हा कापसाचे भाव अचानक वाढले. त्यामुळे शेतकऱ्यांच्या जखमेवर मीठ चोळणारी परिस्थिती निर्माण झाली आहे.
सध्या कापसाचे भाव वाढत आहेत
गेल्या काही महिन्यांपासून कापसाचे भाव अस्थिर आहेत. महिन्याभरापूर्वी कापसाचे भाव 6,500-7,000 रुपये प्रतिक्विंटल होते, मात्र आता ते 7,400-8,000 रुपयांवर पोहोचले आहेत. वस्तूंच्या गुणवत्तेनुसार किंमती बदलतात. दर्जेदार कापसाला व्यापारी व जिनिंग व्यावसायिक जास्त भाव देत आहेत.
मात्र, या दरवाढीचा फायदा शेतकऱ्यांना झालेला नाही कारण त्यापैकी बहुतांश शेतकऱ्यांनी आधीच कापूस विकला आहे. साखरेचे वाढलेले भाव हे या दरवाढीचे प्रमुख कारण असल्याचे जाणकारांचे म्हणणे आहे. काही महिन्यांपूर्वी सरकीचा भाव ३,२०० रुपये प्रतिक्विंटल होता, मात्र आता हे भाव ३,७०० ते ४,००० रुपये झाले आहेत. सरकीच्या दरात वाढ झाल्याचा थेट परिणाम कापसाच्या दरावर झाला असून, परिणामी व्यापारी आणि जिनिंग व्यावसायिकांनी जास्त भाव दिला आहे.
कापसाचे भाव वाढले तरी शेतकऱ्यांना फायदा होत नाही
मात्र, कापसाच्या दरात वाढ होऊनही या वाढीमुळे कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांना कोणताही फायदा झालेला नाही. कारण बहुतांश शेतकऱ्यांकडे माल शिल्लक नाही. जळगाव जिल्ह्यात केवळ 5 ते 10 टक्के शेतकऱ्यांकडे कापूस शिल्लक आहे, तर आतापर्यंत 10 ते 11 लाख गाठींची खरेदी झाली आहे.
ही परिस्थिती केवळ कापसापुरती मर्यादित नसून सर्वच पिकांमध्ये वारंवार आढळते. जेव्हा शेतकऱ्यांच्या हातात माल पोहोचतो तेव्हा भाव कमी होतो आणि जेव्हा व्यापाऱ्यांच्या हातात माल पोहोचतो तेव्हाच भाव वाढतात. यामुळे संपूर्ण बाजार व्यवस्था व्यावसायिकांच्या फायद्यासाठी शेतकऱ्यांची पिळवणूक करत असल्याची भावना शेतकऱ्यांमध्ये निर्माण झाली. यावर सरकारने नियंत्रण ठेवावे आणि शेतकऱ्यांना न्याय देण्यासाठी प्रभावी धोरणे राबवावीत, अशी शेतकरी संघटनांची मागणी आहे.